RYTWIANY – kościół p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z XVII w.
w Pustelni Złotego Lasu
Eremus Silvae Aureae czyli Pustelnia Złotego Lasu jest to drugi
w Polsce erem kamedulski. Projekt został wykonany we Włoszech,
a budową kierował Sylwan Boselli z Bergamo, był on także budowni-czym Kahlenbergu pod Wiedniem (znanego Polakom z odsieczy wiedeńskiej króla Jana Sobieskiego). Fundatorem zespołu
w Rytwianach był Jan Tęczyński. Wszystkie eremy kamedulskie mają jednakowy plan zagospodarowania terenu, budowane są na odludziu tak nakazuje surowa reguła zakonu kamedułów. Do furty klasztornej idziemy długą, wąską „szyją”. Za furtą jest dziedziniec otoczony
z trzech stron budynkami klasztornymi, pośrodku całego założenia stoi kościół, za nim rzędy domków eremickich, oryginalne zostały rozebrane w XIX w. obecnie istniejące są odbudowane.
Fotografie pokazują stan z roku 2005. Obecnie drzewa na dziedzińcu zostały wycięte, przybyło domków eremickich i zostały one oddzielone murkiem. Poniżej dojście „szyją” do furty klasztornej.
Na fotografiach powyżej doskonale widać dlaczego erem nosił nazwę Pustelnia Złotego Lasu
Na malunku obok widoczny jest pierwotny wygląd klasztoru.
Kościół jest jednonawowy, choć z zewnątrz wygląda na bazylikowy, jednak bez okien nad bocznymi dachami, oświetlenie nawy zapewniają wielkie okna w ścianach szczytowych. Nawa ma siedem przęseł i jest rozdzielona ołtarzem na część zachodnią, przed ołtarzem i 2 przęsła za nim będące chórem zakonnym. Do podłużnych ścian przylegają piętrowe aneksy, niższe od nawy. Środkowe przęsła aneksów to przedsionki, nad południowym – wieża zegarowa.
W pozostałych znajdują się kaplice, kapitularz i zakrystia, a także schody na piętro, gdzie była biblioteka.
Wygląd zewnętrzny kościoła zgodnie z regułą zakonu jest surowy,
bez ozdób, zwykłe okna aneksów wręcz sprawiają wrażenie, że to nie świątynia. Bardzo kontrastuje to z wyglądem wnętrza, które ma nadzwyczaj bogaty wystrój. Kolebkowe sklepienie z lunetami pokryte jest stiukami ze złoceniami podkreślającymi skomplikowany rysunek zdobień. Lunety są zakończone ścianami z malowidłami, a nie oknami jak można się było spodziewać. Możemy przypuszczać, że tak niezgodny z regułą zakonu wystrój wnętrza powstał na żądanie Jana Tęczyńskiego, który jeszcze przed śmiercią przeznaczył środki na wyłożenie fasady kościoła marmurem. Nie zostało to zrealizowane.
Po lewej strop kościoła
Powyżej kaplica w aneksie
i detale dekoracji.
Rytwiany w 2024 roku po odnowieniu
Na jednym z obrazów, wspaniałego akwarelisty Juliana Fałata, ,,Przed polowaniem w Rytwianach” widoczna jest wieża kościoła i ośnieżone dachy zabudowań Pustelni Złotego Lasu, owo polowanie odbyło się w zimie. Olejna wersja obrazu zrabowana w czasie II wojny niedawno została odzyskana.
Dzisiaj działa tu w Pustelni Złotego Lasu ośrodek relaksacyjno-kompletacyjny prowadzący terapię dla osób chcących uwolnić się od różnego rodzaju uzależnień.