NIETULISKO  –  walcownia z lat 1824 – 1846

Ogrodzenie zakładu od strony południowo-wschodniej.

Walcownia w Nietulisku stanowiła ostatnie ogniwo kombinatu metalurgicznego nad Kamienną, zbudowanego wg pomysłu ks. Stanisława Staszica. Należały do niego 3 wielkie piece w Starachowicach, pudlingarnie w Michałowie i Brodach. Zakład walcowni powstał w ramach działalności inwestycyjnej Banku Polskiego według projektu budowniczego Karola Knake Cykl produkcyjny kombinatu to – wytop żelaza z rudy – jego uszlachetnianie – gotowy wyrób, półprodukty i wyroby gotowe, które były transportowane drogą wodną. Jest to nie tylko zakład, ale także szeroko przestrzenne założenie urbanistyczne z dwoma widocznymi głównymi osiami. Oś podłużna – produkcyjna to: zbiornik wodny, kanał i budynek walcowni. Oś poprzeczna – komunikacyjna to: zabudowania fabryczne i osiedle mieszkaniowe (za obecną drogą Starachowice – Ostrowiec).
Zakład w Nietulisku zbudowano w latach 1824-1846. Składał się z: walcowni, 2 suszarni, magazynu, szopy, stajni, budynku administracyjnego, wagi. Osiedle mieszkaniowe wybudowane przy placu zamkniętym wielobocznie z promienistymi uliczkami rozchodzącymi się z niego to 36 domów dla robotników, 4 dla majstrów, 1 dla urzędników i kadry kierowniczej.

Walcownię stanowiły: 2 koła wodne i turbina łącznej mocy 100 KM, 2 walcownie blach, 8 pieców. Od roku 1885 wprowadzono 3 turbinę.
Zakład zatrudniał 150 pracowników i wyrabiał ok. 4800 ton żelaza walcowanego rocznie. W XIX w. zakład był modernizowany i produkcja, oprócz żelaza sztabowego i blach, także drobnych profili, zwiększyła się – w 1883 r. do ok. 5740 ton wyrobów żelaznych.

Most oznaczony na planie – 2.  Po większych opadach Kanał Kunowski bywał wypełniony wodą.

Ruiny walcowni i suszarni, pozostały głównie ściany szczytowe z charakterystycznymi okrągłymi otworami w szczytach.

Jaz Ulgi